En sık gömük kalan dişler toplum içerisinde 20 yaş dişi veya akıl dişi olarak da adlandırılan üçüncü büyük azı dişleridir. 16-25 yaşları arasında görülmeye başlanan bu dişler alt ve üst diş dizilerimizin en arkasında yer alırlar. Bu dişlerin görevi diğer azı dişleri gibi çiğnemeye yardımcı olmaktır.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi özellikle günümüzde beslenme alışkanlıklarını değişmesine bağlı olarak çenelerin küçülmesi ve bu dişlerin gömük ve yarı gömük kalma durumu söz konusudur. Bu dişler diğer dişlerin düzenini bozma eğiliminde olduklarında genellikle sıklıkla çekilmeleri gündeme gelmektedir. Ancak ortodontik tedavi görmüş veya görecek bireylerde çekim kararı mutlaka ortodontist tarafından tedavi planı, seyri veya sonucu dikkate alınarak verilmelidir.

 

Gömüklük

Gömük dişler çene kemiği içerisindeki pozisyonlarına farklı isimler alırlar. Dişlerin pozisyonları hastadan alınan panoramik filmler üzerinde tespit edilir.

En sık görülen gömüklük ağzın ön tarafına doğru açılanan ”mesioangular” gömüklüktür (%44). ”Vertikal” gömüklükte (%38) ise; diş iş dişetine doğru yol almış fakat tümü ile sürememiştir. ”Distoangular” gömüklük dişin ağzın arkasına doğru açılanması durumudur (%6). ”Horizontal” gömüklük oldukça ender görülür(%3) ve diş komşu olduğu diş ile 90` açı yapar.

Distoangular gömüklüğün çekimi üst çenede kolay alt çenede biraz daha zordur. Mesiangular gömüklüğün ise üst çenede çekimi zor alt çenede daha kolaydır. Eğer diş tamamen kemik ile çevrili ise kemik gömüklüğü, buna karşılık diş kemik dışına doğru sürmüşse yumuşak doku gömüklüğü olarak adlandırılır.

Genellikle 20 yaş dişi normal pozisyona doğru hareket etse dahi komple süremez ve üzerini dişeti örter. Buna operculum denir. Operculum’un altında biriken bakteriler pericoronitis adı verilen enfeksiyonların oluşmasına neden olabilir. Genel belirtileri sürme bölgesindeki dişetinin kızarıklığı, ağzı az açabilme, kötü koku veya tat, tüm çeneyi veya boynu kaplayan ağrıdır.

Bunun diş fırçası ile temizliği çok zordur. İlave temizlik tekniklerini kullanmak gerekir. Basınçlı su püskürten ağız duşlarının bu vakalarda kullanımı iyi sonuçlar verecektir. Aynı zamanda hidrojen peroksit kullanmakta faydalı olacaktır.

Tedavi edilmeyen pericoronitis çok daha şiddetli enfeksiyonlara sebep olabilir. Eğer operculum ortadan kaybolmuyorsa önerilen, 20 yaş dişinin çekilmesidir. Alternatif olarak operculum’ un alınması da tavsiye edilir buna ‘operculectomy’ denir. Bu işlemin dil sinirlerine zarar vermesi veya dişetinin tekrar aynı bölgeye yürümesi söz konusu olduğu için çok tavsiye edilmez ve rutin olarak uygulanan bir yöntem değildir.

 

Gömük dişlerin çekimi

Yukarıda açıklanan problemlerin gelecekte oluşmasını önlemek için 20 yaş dişini genellikle erken dönemde çekilmesi önerilir.16-19 yaşları arasında bu değerlendirme yapılır. Bu kararı doktorunuz verecektir. Doktor bu dişin ileride gömük kalacağını veya sürse dahi problem yaratacağını tespit etmişse çekimini önceden isteyecektir. Bu dişlerin çekimleri lokal anestezi ile bu konuda gerekli eğitimi almış tecrübeli çene cerrahları tarafından yapılır ancak daha basit vakaların çekimlerini diş hekimleri de yapabilmektedir.

Tanı için mutlaka için panoramik film gerekir. Erken dönemde gömük dişlerin kökleri tam olarak gelişmemiş ve çevre dokular daha yumuşak olduğundan, çekim sırasında sinirlerin ve diğer yapıların zarar görme ihtimali daha düşüktür. Bu vakalarda cerrahi riskler daha az ve iyileşme daha hızlıdır.

Gömük dişlerin sürme sırasında düzgün olarak konumlanmış dişleri bozabildikleri gibi ortodontik olarak düzeltilmiş dişlerde de yeniden bozukluğa sebep olabilirler. Tel tedavisi ister geleneksel yöntemler ile yapılsın isterse gizli tel yani lingual ortodonti tedavisi olsun kural her zaman aynıdır. Tedavi öncesinde alınan panoramik filmlerde gömük dişlerin konumları belirlenir, tedavi planına dahil edilerek çekim kararı ve zamanlaması netleşir.

Ağız sağlığının en önemli temel yapı taşlarından birisi doğru konumlanmış dişler ve çenelerdir. Günümüzde modern ortodonti her yaşta bireyin, ihtiyacına cevap verebilmekte, en az rahatsızlık ve sağladığı çeşitli alternatifler ile her çeşit vakada istenilen sonucun elde edilmesine olanak sağlamaktadır.